ANTOLATZAILEA:

LAGUNTZAILEA:

MINTZALDIA
AUDITORIUM SAN TELMO MUSEOA
SAN TELMO MUSEOA AUDITORIUMA · 2016ko ABENDUAren 20a · 19:00
Sarrera librea · ingelesa · gaztelaniaz · euskara
MESEDEZ ESAN ETORRIKO ZAREN: jauzarrea@gmail.com

EUSKALDUNAK ETA LEHEN NAZIOAK KANADAKO EKIALDEAN XVI-XVIII. MENDEAK
IKERKETA BERRIAK ETNOHISTORIAN ETA ARKEOLOGIAN

Brad Loewen dokt. Antropologoa.

Montrealgo Unibertsitateko Antropologia Saileko irakasle titularra. Quebec.

“Arkekologia historikoan eta itsas arkeologian interesatzen zaidana Europako Aro Modernora eta Ipar Amerikako ipar-ekialdera mugatzen da. Itsas munduarekiko grinak itsas ontzigintza, bale-arrantza eta zurezko materialak aztertzera eraman ninduen. Nire egungo ikerketa-proiektuak 1642an Montreal sortu zen leku berezira, Charlevoix-eko (Quebec) itsasketa eta kostako kokaleku-ereduetara eta San Laurendi ibaiaren ardatzeko arkeo-dendokronologiara zuzenduta daude. Nire ikuspegia arkeologia kontzeptuala da, eta aztergai arkeologikoaren eta ezagutza bezalako zehar-kontzeptu baten arteko lokarriak, gizarte-espazioa eta zera sozialaren eta ingurumenaren arteko loturari buruzko informazioa arakatzen ditu”.

Argitalpen hauen egilea da:
La Thèse du grade Philosophiae Doctor (Ph.D.): "Les Barriques de Red Bay et l'Espace Atlantique Septentrional, vers 1565". Département d'histoire, Faculté des Lettres, Université Laval, Québec. 1999. "Les barriques de Red Bay et l'espace atlantique septentrional, vers 1565". Loewen, Brad 1999. PhD Dissertation, Département d’histoire, Université Laval, Québec."Historical Data on the Impact of sixteenth‐Century Basque Whaling on Right and Bowhead Whales in the Western North Atlantic". Loewen, Brad 2009 Canadian Journal of Zooarchaeology 26: 3–24. "The Basques in the Gulf of St.Lawrence and adjacent shores". Loewen, Brad, et Vincent Delmas 2012. Canadian Journal of Archaeology 36:351‐404. "Basques and Iroquoians in the 16th century: a joint analysis". Université de Montreal.

“Bazkide pribilegiatuak” ala “hiltzen duen jendea”? Euskaldunak eta Irokoiak San Laurendi ibaiaren arroan, 1530-1650. Kanata.

XVI. mendean Europako marinelak mundu osoko herri askorekin jarri ziren harremanetan. San Laurendi Golkoan, euskal arrantzaleek, baleazaleek eta merkatariek bertako talde askorekin hasi zituzten harremanak. Talde horietako bat, irokoiak, oholesi sendoz babesturiko herri eta hirietan bizi zen; artoa, babarruna eta kalabaza ereiten zituzten, ongi finkaturiko ahaidetasun matrilinealaren ereduak zituzten, eta beraien ezaugarri bihurtu zen zeramika-tradizioa garatu zuten. Jacques Cartier-en (1534-1543) garaian San Laurendi ibarrean bizi ziren irokoiak misterioz desagertu ziren 1600. urtea baino lehen. Haien desagertzea XVI. mendeko enigma handietako bat da Kanadan. XVI. mendeko beste enigma bat Kanadan euskal baleontzien patua izan zen Labradorren, industria indartsu hura behera etorri baitzen mendea bukatu baino lehen. Bazen harremanik euskaldunen eta San Laurendiko irokoien artean?

XX. mendeko 90eko urteen hasieratik kontrako hi hipotesi egon dira. Charles Martijn arkeologo historikoaren arabera, euskaldunek eta San Laurendiko irokoiek “merkataritza-trukerako harreman pribilegiatua” izan zuten XVI. mendean. Aldi berean, Peter Bakker hizkuntzalari historikoak frogatu zuen "Iroquois" etnonimoak euskal jatorria duela, eta proposatu zuen “hiltzen duten pertsonak” edo antzeko zerbait esan nahi duela.

Hitzaldi honek Martijn-en hipotesiaren alde egingo du, eta proposaturiko euskal-irokoi “elkartzearen” deribazioak aztertuko ditu. Lehenik, San Laurendi Golkoa kontrolatzeko Frantziaren eta Espainiaren artean izandako borroka geopolitikoa aztertuko du, eta euskal baleazaleek borroka horretan izandako betekizuna.

Bi mugarri jar daitezke borroka horretan: 1543 eta 1579. Lehenengo urtea Cartier kolonia, Quebec hiritik gertukoa, ebakuatu zenekoa da, eta Gipuzkoako eta Bizkaiko euskal baleazaleak Belle Isle itsasartera iritsi zirenekoa. Bigarren urtean krisialdi garrantzitsua hasi zen euskaldunen balea-arrantzan, eta frantziarrak itzuli ziren San Laurendi Golkora. Mugarri horien dimentsio geopolitikoak inguru hartako talde guztiengan eragin zuen, baita San Laurendiko irokoiengan ere; haien desagerpena euskaldunek balea-arrantzan izandako krisiarekin batera gertatu zen, eta gerta liteke biak lotuta egotea ere. Hitzaldi honek San Laurendiko irokoien patuari buruzko froga arkeologiko eta historikoak ere berraztertuko ditu, batez ere, Kanatako (Kanada) irokoien probintzian ─hau da, Quebec hiriaren inguruan─ bizi zen taldearena

OREINA URKIAN KANATA

JAUZARREAk bultzatu eta antolatzen du OREINA URKIAN KANATA programa; proiektu multidiziplinar honen helburua euskaldunek Ipar Amerikako ipar-ekialdeko Lehen Nazioekin izandako harremanak jendartean zabaldu eta ezagutaraztea da; nazio horiek ipar-ekialdeko basoen eremu geografikoan daude: mendebaldetik ekialdera, Aintzira Handien eskualdetik San Lorenzo ibaiaren estuarioraino bere hedadura guztian, eta iparretik hegora, artikotik Labrador eta Ungava badiaren iparraldetik Amerikako Estatu Batuetako New England-eko egungo estatuetaraino. Programa honek KANATA lurraldearen historiaren ikuspegia ematen du Ipar Atlantikoko bi aldeetako indigenen ikuspegitik: Ipar Amerikako ipar-ekialdeko Lehen Nazioak eta Europako Itsasertz Atlantikoko Lehen Euskal Nazioa. Alde batetik, berauen azken 700 urteko harremanen historia eguneratzea. Bestetik, duela 20.000 urte inguru eskualde hartan izandako populatze goiztiarra argitzea. Bi alderdiak lan bateratu batean aurkeztuko dira: liburu gisa zabalkunderako, eta corpus multidiziplinar gisa, erabilera libreko datu-base batean integratuta. 70 espezialista (antropologoak, arkeologoak, genetistak, biologoak, fisikoak, klimatologoak, historialariak, idazleak, folkloristak, ahozko transmititzaileak, buruzagi tradizionalak, hizkuntzalariak, artista plastikoak, lanbide tradizionaletan adituak…) ari dira lanean informazioa prest izateko 2018an.